Ortodonti

Dişler ve çene –yüz iskeleti düzensizliklerinin teşhis, tedavisini içeren bir dişhekimliği dalıdır.Bu problemlerin genelini kapsayan tıbbi terim maloklüzyondur yani kötü kapanış.Bu dişhekimliği branşında kullanılan tedavi edici aygıtlar çeşitlidir. Bu aygıtların bir kısmı hareketli aygıtlardır bunlar hasta tarafından takıp çıkarılabilir, diğer tedavi aygıtları ise sabittir,sadece hekim tarafından çıkarılabilir ve tedavi boyunca büyük bir kısmı dişler üzerinde kalır, bu tedavinin taşıyıcı parçaları braketlerdir. Braketler dişler üzerine yapıştırılan çıt çıta benzeyen , değişik malzemelerden prefabrik üretilmiş aygıtlardır. Bazı ortodontik problemler erken tedavi edildiğinde çok daha kolay çözülür. Fakat ortodontik tedavi her yaşta uygulanabilen bir tedavidir. 7 yaşına gelen her çocuk ortodontik problem mevcudiyeti açısından , değerlendirilmelidir , böylece problem mevcudiyeti tespit edilirse ne zaman müdahale edileceği probleme sebep olabilecek bir parafonksiyon varsa ne gibi önlemler alınacağı belirlenir, parafonksiyonun ilerlememesini sağlayacak apareyler bu yaşlarda uygulanabilir. Bu parafonksiyonlar parmak emme, emzik kullanımının 4 – 5 yaşlarına kadar sürmesi, tonsilla yada adenoidlerin büyük olması sebebiyle solunum yolu darlıkları, süt dişlerinin bir kaza sonucu erken kaybı yada doğumsal eksikliği gibi problemlerdir. Kalıtımsal bazı problemler de vardır; çapraşıklık , dişler arasında aralıklar olması, fazla veya eksik diş, çeneler arası düzensizlikler sayılabilir. Ortodontik tedavi neden yapılmalı?

Ortodontik tedavi yapılmalıdır çünkü özellikle kişilerin estetik kaygılar duymasına sebep olur. Dişlerin çapraşıklığı diş çürüklerine ve temizlenme zorluğu dolayısıyla dişeti ihtihabına, ilerlediğinde daha ağır dişeti problemleri ve dişeti çekilmesine sebep olabilir. Ayrıca dişler ve çeneler arası düzensizlikler dişlere ve çene eklemine extra kuvvetlerin gelmesine sebep olur bu da eklem,yüz ve baş ta kronik ağrılara sebebiyet verebilir. Güzel bir gülümseyiş insanın hayatı boyunca kendine güvenini tamamlayan en önemli unsurdur. Diş ve çenelerin düzenli ve uyumlu olmaları , bu uyumun dudak ve yüz yumuşak dokularını desteklemesi estetik bir bütünü oluşturur. En sık görülen Ortodontik problemler nelerdir?

Çapraşıklık; Bazen dental ark dişler için küçüktür bazen de dişler çok büyüktür dental arka sığmaz ve çapraşıklık görülür.Çapraşıklık sebebiyle bazen gömük bir diş, kötü kapanış ilişkisi görülebilir. Çapraşıklık sebebiyle kökün üzerini kaplayan kemik ve dişeti çok ince kaldığı için çekilmeler oluşabilir.

Overjet (Üst dişlerin önde olması); Alt ve üst çenelerin normal kapanış ilişkisinde üst ön dişler alt ön dişlerin biraz önünde kapanır, onları önden adeta sarar aynı zamanda alt ve üst büyük azı dişleri de bu kapanışla uyumlu olarak birbirleriyle normal bir ilişki içindedir. Bazen üst ön dişler biraz daha önde konumlanırlar işte o zaman dişlerin karşılıklı ilişkileri de bozulur, alt dişler normalde temas etmedikleri yerlere temas ettiği için üst çene içinde hapsolur ve alt çene normalde öne doğru olacak gelişimini gösteremez o zaman üst çene daha da öndeymiş gibi bir görüntü oluşur. Parmak emme gibi bir parafonksiyon bazen bu tip durumlara sebep olabilir. Çocukta solunum yolu darlığına sebep olan adenoid yada tonsillaların hacimli olması gibi durumlarda onun gece uykusu sırasında ağzı açık uyumasına sebep olacağından çenelerinde ilişkisini bozan bir durum yaratır.

Derin kapanış ; Üst ön dişler alt ön dişleri bir miktar örter , bu normal kapanıştır ama çok fazla örtmüşse derin kapanış denir. Bazen alt kesicilerin ucu üst kesici dişlerin arkasındaki damak bölgesine değer ve ortadaki dişetini rahatsız eder boyutlara ulaşabilir.

3-Açık kapanış; Alt ve üst kesici dişlerin ,ağız kapatıldığında birbirine temas etmemesi, dik yönde bir açıklık oluşacak şekilde kapanmaları durumudur. Bu durumda tüm çiğneme baskıları arka dişler tarafından karşılanır ve çiğneme yetersiz kalabilir. Parmak emme sonucu oluşabilir.

Diastema; Dişler arasında boşluk olmasıdır. Bazen tek bir bölgede olur, bazen de bütün dişlerin arasında boşluk görülebilir. Genellikle dişler küçükse bu şekilde yaygın diastema vardır.

Çapraz kapanış; Bazen ön dişlerde görülür üst kesici dişlerin alt kesici dişlere göre daha içerde durduğu görünümdür bazen de arka dişlerde görülür o zaman da yine alt azılar üst azılara göre daha dışarıya doğru yani yanak tarafında yer alırlar.

Alt çenenin önde konumlanması;  Bazen alt çene üst çeneye göre daha uzun ve hacimlidir.Bu genellikle genetik bir durumdur. Bazen de bir parafonksiyon ya da kötü bir kapanışın sebep olmasıyla oluşur. Mutlaka erken müdahale edilmesi gereken bir durumdur.

Ortodontik tedavi ne kadar sürer ? 

Genellikle uzun süren bir tedavi olarak bilinir. Tabii ki bu ,problemin büyüklüğüne tedavinin ne zaman başladığına göre değişen bir durumdur.Braketlerle olan aktif tedavi süresini ortalama 1-3 yıl olarak düşünmek lazım eğer önleyici ya da erken tedavi prosedürü ise bu birkaç ayla sınırlı kalan bir tedavi süresidir. Aktif tedavi süresini takiben uygulanan pekiştirme tedavisinin süresi de başlangıçtaki maloklüzyonun ağırlık derecesine göre değişir. Malozlüsyon çok ileri boyuttaysa aktif tedaviyi takiben uygulanan pekiştirme tedavisi de uzun süreli olmalıdır ki geri dönüşümler olmasın.

Ortodontik diagnoz Ortodontik diagnoz için hekim bir takım yardımcı kayıtlara ihtiyaç duyar. Bunlar hastanın değişik açılardan yüz ve ağız içi fotoğrafları , yan kafa filmi , bazen cephe kafa filmi, panoromik röntgen filmi, ve ağızdan alınmış ölçülerden elde edilmiş modeller. Bunlar hekimin analiz edip , tedavinin seyrini belirleyeceği diagnostik kayıtlardır..

Tel takmak nasıl bir his ? Tabii başlangıç için çok rahatsız edici bir his çünkü dişlerinizin üzerinde ya da damağınızda daha önce olmayan bir takım çıkıntılar, yeni yüzeyler var yeni farklı bir ağız var. Bu yeni ağızla yiyeceksiniz, konuşacaksınız, nasıl fırçalayacaksınız? İyi haber genellikle 2 gün alışmak içi yeterli bir zaman... Bazı kişilerde bu süre 1 haftaya kadar çıkar ama sonra bir bakmışsınız o ağzınızdaki bütün kalabalık sizin yeni ağzınız olmuş. Bu alışma süresi çocuklarda daha bile kolay oluyor. Yeter ki alışmaya istekli olunsun. Tedavi bittiğinde çoğu hastanın ‘’ağzımda boşluk oldu ‘’ dediğini duyarım.

Braketli dişlerle nelere dikkat etmeli ? 

Sert ve yapışkan gıdalardan kaçınmak en önemlisi. Ön dişlerle fıstık açmak, çekirdek yemek çok sert kuruyemişlerin hemen hepsi aslında yasaktır. Asitli içecekler braket yapışkanlarını çözebileceğinden tüketilmemelidir. Bütün kötü alışkanlıklar mesela kalem arkası çiğnemek ,tırnak yemek, bunlar kesinlikle önüne geçilmesi gereken parafonksiyonlar.

Braketli dişlerin fırçalanması da çok önemli ve itinayla yapılması gereken bir işlemdir çünkü artık dişlerin üzerinde girintili çıkıntılı, b.p. Retansiyonuna sebep olacak bir sürü alan vardır. Fırçalama süresi ise bütün bu retantif alanlarının üzerlerinde ısrarla fırçalama yapabilecek uzunlukta olmalıdır. Her yemekten sonra fırçalama imkanı yoksa bile mutlaka ağız çalkalanmalıdır. Uzun bir tedavi süresinde çürüksüz ve dişeti problemi yaşamadan geçirmek ancak iyi diş bakımı ile mümkündür. 7 yaşındaki her çocuğu,bir dişhekimi ortodontik açıdan değerlendirmelidir. Ama bazı belirtiler ve alışkanlıklar vardır ki ,buna sahip çocukların zaman kaybetmeden ortodontik tedaviye yönlendirilmesi düşünülmelidir:

Süt dişlerinin erken ve ya geç kaybı Çiğneme zorlukları Ağız solunumu Parmak emme Süt dişlerinde çapraşıklık yada eksiklik Çene ve diş hacimlerinin yüzün diğer proporsiyonlarına uymaması Eklemde ses olması Daimi dişlerde kongenital eksiklik

Erken tedavinin avantajları nelerdir ? 

Çene gelişimine rehberlik Alt ve üst alt ve üst diş arklarının genişliğinin regulasyonu Çıkmakta olan daimi dişlerin doğru pozisyonu için rehberlik Aşırı önde sürmüş ön dişlerin travmaya uğrama riskini azaltmak Zararlı parafonksiyonların (parmak emme gibi) düzeltilmesi Normal olmayan yutkunma ve konuşma problemlerinin azaltılması ya da yok edilmesi Sonraki düzeltici ortodontik tedavinin süresini azaltmak ve mevcut durumu basitleştirmek. Daimi dişlere yer hazırlığı yapmak yer yoksa bunu sağlamak

Yer tutucu nedir ?

 Süt azılarının çiğneme görevlerinin yanı sıra diğer önemli bir görevi de gelecek daimi dişler için yer tutmaktır. Eğer çürük yada herhangi başka sebeple erken kayıpları durumunda diş arkında kapladıkları yeri muhafaza etmek gerekir. Bu sebeple uygulanan aygıtlar yer tutuculardır.

Ağız koruyucu aygıtlar 

Ortodontik tedavi gören ve ya görmeyen çocukların eğer yakın temaslı sporlarla ilgileniyorlarsa ağız koruyucu aygıtlar taşıması önerilir. Bu aygıtlar genelde dişleri ve diş arkını dışardan tamamen saran koruyucu kılıflardır. Kişiye özel hazırlanır.

Pekiştirme tedavisi:

Aktif tedavi ile düzeltilmiş dişler yeni yerlerinde stabil değillerdir. Kemik ve dişeti içindeki yeni yerlerin kalıcı olması için pekiştirme tedavisine ihtiyaç vardır. Pekiştirme tedavisi ortodontik tedavi ile ulaşılmış ideal diş dizimi, çene ilişkisinin hayat boyu sigortasıdır ve mutlaka yapılmalıdır. Hekimin uyguladığı değişik birkaç pekiştirme apareyi mevcuttur ve hasta operasyonu çok önemlidir.

Yetişkin Ortodontisi:

Bir çok ortodontik problem yetişkinlikte de tıpkı çocuklarda olduğu gibi düzelebilir. Ortodontik kuvvetler, 75 yaşında da 12 yaşındaki gibi aynı şekilde dişleri hareket ettirebilir. Sadece yetişkinlerde çene gelişiminin olmadığı düşünülerek farklı tedavi planlamalarına gitmek gerekebilir. Çene gelişimi olmadığı için yetişkinlerde bazen cerrahi çözümler ortodontik tedaviye eşlik edebilir. Yetişkinlerde mevcut periodental problemleri de düşünerek tedavi planlanmaları yapılır bazen de sadece periodental durumu iyileştirmek için ortodontik tedavi yapmak gerekir. Bazen de yetişkin hastalara uygulanacak sabit protezler yada implant öncesi, ideal diş dizisi yada çeneler arası kapanış ilişkisini düzenlemek amacıyla ortodontik tedavi gerekebilir. Diş çekilmesi sebebiyle boşluğa devrilmiş dişler ,karşısındaki boşluğa doğru uzamış dişler çeneler arası kapanış ilişkisini bozduğu durumlarda diğer tedaviler öncesi ortodontik tedavi gerekebilir.

Dişler ve çene –yüz iskeleti düzensizliklerinin teşhis, tedavisini içeren bir dişhekimliği dalıdır.